स्वगत संवाद - १

स्वगत-संवाद... ही शब्दांची जोडी माझ्या खूप लहानपणीपासून ओळखीची आहे. खरं तर हे दोन विरुद्ध अर्थाचे शब्द आहेत.  दोन्हीकडे व्यक्त होणं आहे.  मात्र पहिल स्वत:च्या मनाशी बोलणं आहे. म्हणजे अप्रकट आहे . तर दुसरं हे प्रकट स्वरूपातील आहे ..बालपणी मी खूपच अबोल, खरं म्हणजे घुमाच होतो म्हणाना.. थोडा (थोडा कसला?) भीषण स्वप्नाळू स्वभावही होताच.. झोपेत तर सोडाच, पण जागेपणीही स्वप्न सुरू असायची.  त्यात  नेमकं काय असायचं, कुणास ठाउक ..पण त्यात खूपच रमलेला असायचो. त्यामुळे अखंड स्वतःशी बोलणं चालू असायचं. अर्थात पूर्णपणे स्वगत स्वरूपात.. पुढे मोठेपणी त्या अबोल स्वभावाचां कसा कोण जाणे, पण एकदम पूर्ण बोलघेवडा अवतार जन्माला आला.. तो अजूनही तसाच आहे. तरीही अलीकडे त्या मुळातील स्वगताची खूप ओढ अचानक वाटू लागली आहे. .. आणि त्यातून ही शब्द-युती पुन्हा जवळची वाटू लागली आहे.  .

माझा कविता पानोपानी हा रंगमंचीय काव्यप्रयोग मी १९८७ च्या गुढी पाडव्याला सुरू केला. त्यावेळी पडदा उघडण्यापूर्वीच निवेदन लिहिताना नकळतपणे मी ही  शब्दयुती वापरली होती. स्वत:च्या काव्याबद्दल बोलताना मी असं म्हटलं होत .. "अंत:करणतून येणा-या थेट सहज उद्गाराइतकी साधीसुधी आणि कसलाही पवित्रा नसलेली ही नाद-मुग्ध, बहुरूपी कविता म्हणजे एक संवाद आहे आणि स्वगतही." अगदी सहजपणे व्यक्त केलेली ही भूमिका पुढे प्रत्यक्ष प्रयोगात अधिकाधिक स्पष्ट होत गेली. स्वत:लाच त्या विधानाची प्रचीती पुढची उणीपुरी वीस वर्ष उमगत आणि उमजतही राहिली.  रंगमंचीय प्रयोगाची एक अट म्हणून मी प्रेक्षागृहात पूर्ण काळोख ठेवायचो.  कवी आणि रसिक ह्यांच्यातील थेट संवादाच्या दृष्टीने ही गोष्ट खरंतर पूर्ण विघातक .. पण प्रत्यक्ष अनुभव फार सुखद होता.  कविमनाची केवळ समूहमनाशी नव्हे तर समूहातील व्यक्तीमनाशी जोडणी होत असल्याची  वारंवार अनुभूती येत राहिली.  तो अनुभव केवळ अपूर्व असायचा. आज मुळात मी प्रयोग अधूनमधून करतो तेव्हाही तो अनुभव मी पुन्हापुन्हा घेत असतो.

आता असं मनात येतय की तोच अनुभव स्वांत:सुखाय लेखनातूनही घ्यावा. आणि म्हणूनच हे लिहू लागलो आहे.   मानस असा आहे की, कसलीही सक्ती नाही पण, “दिसामाजी काहीतरी ते लिहावे” हा समर्थ रामदासांचा संदेश जरा मनावर घ्यावा  मनांत उठणारे तरंग येतील तसे शब्दबद्ध करीत जावे आणि ह्या नव्या अनोख्या नेट-माध्यमातून हा नवा स्वगत-संवाद नेट लावून चालू ठेवावा.

तेव्हा जरा प्लीज..

मना सज्जना, हे मनी बाणवावे...